september 2017 –

Wanneer we vinden dat iemand naïef is bedoelen we meestal ‘je bent een uilskuiken’. Die persoon staat vervolgens te boek als onnozel, kortzichtig en goedgelovig. Je bent de kindertijd toch allang voorbij? Nou dan. Weet je dan niet dat de wereld en het internet aan elkaar hangen van bedrog en cynisme? Daar is toch geen kruid tegen gewassen? Naïef zijn wordt dus in feite beschouwd als een diskwalificatie. Naïeve mensen moeten tegen zichzelf worden beschermd, en anders wij wel tegen hen. Maar het zit volledig anders. Wij misbruiken het begrip naïef en verwarren het ten onrechte met iets anders. Er is sprake van ‘vermeende’ naïviteit. Denk daarbij aan de doe-het-zelver zonder veel kennis van zaken die zo ongelukken veroorzaakt. Naïef? Nee roekeloos. Of internetten zonder back-ups te maken, de virusscanner te updaten of rare e-mailtjes uit misplaatste nieuwsgierigheid toch maar te openen. Naïef? Nee, onvoorzichtig en onverantwoord. Of financiële transacties aangaan zonder al teveel kennis van zaken en dan op de koffie komen. Gewoon niet geïnformeerd. Dat is geen naïviteit, dat is onbezonnenheid. Wij begrijpen naïviteit niet en stellen het niet zo op prijs. Wist je trouwens dat er in het rijmwoordenboek ruim 500 trefwoorden te vinden zijn die rijmen op naïef? Stof genoeg dus voor heel wat satire. Of … missen we hier iets?

Vermoorde onschuld

Van een kind vinden we het nog prachtig en we proberen die kinderlijke onschuld zo lang mogelijk te bewaken. Een kind is nog onervaren, heeft nog niet zoveel kennis vergaard en ervaring opgedaan. Het is van een ongekunstelde eenvoud en kan nog geloven in Sinterklaas en zich verplaatsen in sprookjes. Wij zijn en masse vertederd. Toch is hier iets merkwaardigs aan de hand. Iets in ons moet toch ook fluisteren dat dit zorgeloze bestaan een geweldige plek is en niet verloren hoeft te gaan, maar dat wij inmiddels ver verwijderd zijn geraakt van die zijnstoestand? Wat sluipt er toch snel achterdocht in, en wantrouwen. Ik schreef al eerder in een blog dat dit een gebrek is aan vertrouwen in jezelf maar dat beseffen we niet meer. Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten. Ik las eens ‘Wie in de bankiers eed gelooft is naïef’. Niet meer doen, dan? Hoe cynisch kun je zijn? En ‘Wie plofkip uit de supermarkt eet is naïef, onverschillig en kwaadaardig’. Is dat de manier waarop we de communicatie rond zo’n thema gestalte willen geven? Wordt door de zaken zo te benaderen en aan de orde te stellen die ooit gekoesterde onschuld niet vermoord? En zien wij niet meer dat naïviteit in haar zuivere vorm het gezonde verstand en een kritische blik helemaal niet in de weg zit? Ook dan ga je toch niet in een fauteuil midden op de A2 zitten chillen?

Wedergeboorte

Wat is naïviteit dan wel? Om te beginnen komt het woord naïef van het Franse naître, geboren worden. Je zou kunnen zeggen dat het hier gaat om een soort wedergeboorte. Een naïef iemand is weer kind geworden door de ervaring heen. Die ervaart in het hier en nu en handelt naar aanleiding van hetgeen zich voordoet. Die vult niet in en is niet langer gecorrumpeerd door vergaarde kennis. Deze mens is dwars door alle lading rond zijn of haar thema’s heen gegaan en beseft dat voormalige beperkingen – waarover ik in het vorige blog uitvoerig schreef – slechts een troebele bril opleverden. Uit dat laatste zijn dan ook de vele controverses tussen mensen met totaal verschillende meningen en culturen te verklaren. Die slepen er verleden en toekomst bij en kunnen in feite niet verder kijken dan hun eigen beperkte uitzicht. Ga eens bij het volgende voorbeeld voor jezelf na of dit valt onder de noemer kinderlijk naïef of gespeeld kinderachtig. En vraag je dan ook eens af of dit misschien een zeer waardevolle houding is die wij als volwassen van zo’n kind kunnen afkijken: ‘Een oudere man had zijn vrouw verloren. Hij zat in zijn tuin en moest huilen. Zijn 4-jarige buurjongen zag dit gebeuren, liep naar hem toe en ging bij hem op schoot zitten. Toen de moeder van de jongen hem later vroeg wat hij tegen de oude buurman gezegd had, antwoordde de jongen: Niets, ik heb hem alleen geholpen om te huilen.’ Voel je de schoonheid van de verwondering en de kwetsbaarheid? Dat is de wijze kwaliteit van ‘Ik Ben’.

Ontwapenend

Het pad van bewustwording is daarmee inherent aan de keuze niet altijd maar te willen weten hoe het zit en daardoor onbevangen te blijven. Pas zodra de balans tussen praktijk en onbevangenheid dreigt te worden verstoord, zal een praktische handeling onvermijdelijk worden. Dat is leven zonder plan, waarbij het oordeel steeds weer wordt opgeschort. Met de stroom mee zolang het niet levensbedreigend wordt. Bij mensen die naïef genoemd worden, uit zich dat vaak door te open te zijn in het geven van informatie, teveel vertrouwen te geven of soms zelfs impulsief te reageren. Maar in wiens ogen dan? Degene die te goeder trouw handelt of degene die uit is op misbruik? Naïevelingen durven kwetsbaar te zijn, is dat niet juist krachtig? Naïviteit is niet alleen ontwapenend, het is ook liefdevol en hoopgevend. Naïevelingen zijn onbezorgd en vindingrijk. En hoewel ze vaak langs de rand van de afgrond scheren en er misschien onnodig vaak in vallen, weten ze ook hoe het is om de wind onder hun vleugels te voelen, te zweven, te vliegen. En ze leven in de wetenschap dat het uiteindelijk wel weer goed komt. Dat hebben ze namelijk al zo vaak ervaren.

Als je wilt kun je eens luisteren naar het lied van Herman van Veen, getiteld “Dat Tedere Gevoel’. Hierbij de laatste strofe:

… Ik heb dat tedere gevoel
voor elke vrouw, voor elke man
die in volkomen weerloosheid
een ander mens beminnen kan…

Giep